شکاف دانشی چیست و چطور از آن رهایی یابیم؟

شکاف دانشی چیست و چطور از آن رهایی یابیم؟: شاید برایتان اتفاق افتاده باشد که قصد کمک به یک دوست یا عزیزی را داشته باشید و با وجود تلاش شما نتیجه ای به دست نمی آید و چه بسا هزینه هایی هم پرداخت شده و اوضاع از آن چیزی که هست بدتر هم می شود. چه واکنشی به این موضوع داشتید؟ شاید شروع به سرزنش خود یا طرف مقابل کرده اید، یا شاید دنبال دلایلی بودید و به نتایجی رسیدید.

اگر به دنبال دلیل در فرد مورد نظر بودید احتمالا به یکی از این چهار مورد رسیدید؛

نمی داند ….

نتوانست…

نمی خواهد …

نمی شود …

و اگر دلیل را در خود جستجو کرده اید و از این زاویه به موضوع نگاه کردید به این نتیجه رسیدید که …

نمی دانم ….

نتوانستم…

نخواستم …

نمی شود …

خبر خوب اینکه برای هر کدام از این چهار حالت، چهار مسیر متفاوت برای دستیابی به هدف وجود دارد.

در این مقاله به شکاف دانشی «نمی داند» می پردازیم و در سه مقاله آینده سه حالت دیگر را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

شکاف دانشی چیست؟

شکاف دانش به معنای خلا یا ندانستنی ها بین دانش فعلی ما نسبت به یک موضوع و چیزی است که باید باشد. هدف این نیست که بگوییم نادان هستیم بلکه رسیدن به این موضوع است که گاهی بیش تر از آنچه که وجود دارد حس می کنیم به موضوعی اشراف داریم و به اصطلاح دچار توهم دانش می شویم و بدیهی است پذیرش این واقعیت برای ما بسیار دشوار است. بارها خود و دیگران را به دلایل مختلف سرزنش می کنیم چون نمی دانیم خستگی و ناامیدی در مسیر موفقیت طبیعی است، نمی دانیم استرس و لرزش صدا در اولین سخنرانی ها گریزناپذیر است، به دنبال حق و حقوق خود نیستیم چون نمی دانیم اصلا از چنین حقوقی بر خورداریم.

شکاف دانشی چطور ایجاد می شود؟

دنیایی از اطلاعات و اخبار درست و نادرست و سالم و ناقص در دسترس ماست که گاهی فرصت تحلیل و بررسی درست و غلط را به ما نمی دهد یا با مطالعه ناقص خصوصا در شبکه های اجتماعی درستی صد در صد موضوعی به ما القا می شود.

• گاهی موضوع آنقدر جدید است که اطلاعات یا تجربیات کمی در رابطه با آن وجود دارد.

  به عنوان مثال دانش ایجاد محتوای مناسب در اینستاگرام یا هر رسانه اجتماعی جدید در اکثر کسب و کارهای امروز یک ضرورت است.

• وضعیت دیگر دسترسی محدود به منابع موثق و معتبر در زمینه مورد نیاز است.

  دلیل آن هم یا پژوهش های محدود در داخل کشور و یا حتی در کل پژوهش های دنیاست. گاهی منافع گروه خاصی ایجاب می کند که دسترسی را برای برخی منابع ایجاد نکند. موضوعات جدید بسیاری در این رابطه مثال زدنی است که شاید تجربه جستجوی زیاد و دست خالی ماندن را داشته باشید.

• مهم تر از همه توهم دانش است.

  درجا زدن در به این دلیل که فرد فکر می کند صاحب نظر است و نیازی به کسب علم و تجربه جدید ندارد. توهم دانش در سطح اول زمانی اتفاق می افتد که ما فکر می کنیم موضوعی که مطالعه کرده ایم صد در صد درست است. سطح دوم که آسیب بیش تری دارد زمانی است که فکر می کنیم بیش تر از آنچه مطالعه کرده ایم، می دانیم و بلد هستیم [3]. مثل مطالعه صرف چند پست کوتاه و توهم متخصص و حتی مشاور بودن در آن زمینه.

مطالعه تحقیقات دیوید دانینگ و جاستین کروگر دو محققی که در زمینه توهم دانش و دلایل آن مطالعه کرده‌اند کمک کننده است. اثر دانینگ کروگر نوعی سو گیری شناختی است که در افرادی با دانش و یا تجربه محدود نسبت به موضوعی خاص یا چند موضوع شکل گرفته، به طوری که این دسته از افراد از توهم برتری فکری رنج می‌برند و به اشتباه، توانایی‌ شان را در موضوعات مختلف بیش از اندازه واقعی ارزیابی می‌کنند.

چگونه می توان از دام شکاف دانش خارج شد؟(ایجاد پل دانش)

برای پر کردن خلاء شکاف، نیاز به زدن پل داریم.

• سوالات خوب مطرح کنیم یا به اصطلاح شوک آگاهی وارد کنیم

برگردیم به مثالی که در قسمت مقدمه مطرح شد؛ کمک شما به دوستتان و عدم دستیابی به نتیجه.

با توجه به مطالب ارایه شده بهترین راهکار برای بررسی دلیل این ناکامی پرسیدن سوالاتی از این قبیل است؛

• آیا به اندازه کافی برای کمک به دوستم به موضوع اشراف دارم و مسیر درست را می دانم؟
• آیا دوست من می داند که نمی داند؟
• آیا دوست من می داند برای خروج از وضعیت نامطلوب باید تغییراتی اعمال کند؟

• بعد از وارد کردن شوک بررسی کنیم چه اطلاعاتی نیاز است

شاید بعد از آگاهی در این مرحله به یک نتیجه منطقی برسید که تصمیم بگیرید به کسی مشاوره ندهید یا قبل از مشاوره دادن بفهمید فرد مورد نظر در چه نوع شکافی قرار گرفته است.

• چه زمانی از این اطلاعات استفاده کنم

“هر سخنی جایی و هر نکته مکانی دارد” مصداق کامل در نظر گرفتن زمان درست برای کار درست است. اگر دنبال نتیجه مطلوب هستیم باید بدانیم چه موقع از چه اطلاعاتی استفاده کنیم.

• از الگویی برای مرور و نهادینه کردن اطلاعات درست استفاده کنیم

یاد گرفتن یک بار، تکرار هزار بار

“به نمودار فراموشی ابینگهاوس مراجعه کنید.”

• برای یادگیری چه ابزاری مناسب است؟

با توجه به شناخت خود یا مخاطب می توان از فیلم، عکس، نمودارو جدول، ضرب المثل، داستان، مثال و … استفاده کرد.

• برای رهایی از دام توهم دانش از دیگران بخواهیم ما را نقد کنند و در مقابل انتقاد دیگران گارد نگیریم.

و در پایان به یاد داشته باشید که حقیقت نزد یک نفر یا یک جریان نیست. همیشه مشتاق دانایی بیش تر باشید و بدانید که ممکن است یک سال بعد، تمام دانسته‌هایتان تغییر کند و بفهمید که اشتباه می‌کردید.

منابع

1. توهم دانش بیشتر از یک
2. https://farzandesabz.com/چرا-دچار-توهم-دانش-می-شویم؟

منابعی بیشتر

• مقاله توهم دانش بیش تر از یک نفر
• اثر دانینگ کروگر متمم
• هنر گفتگو و تغییر عقاید بیش تر از یک نفر
• https://www.ted.com/talks/david_dunning_why_incompetent_people_think_they_re_amazing?language=fa